การดูดซึมของยา

               คือขบวนการนำยาจากจุดที่ให้มันเข้าสู่ร่างกายไปสู่กระแสเลือดหรือระบบต่อมน้ำเหลือง  ยาส่วนใหญ่(ยกเว้นยาฉีดหรือยาทา)จะเป็นยารับประทานนำเข้าทางปากผ่านหลอดอาหาร แล้วเลื่อนลงสู่ระบบทางเดินอาหารและถูกดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดที่ไหลไปสู่อวัยวะร่างกายพาตัวยานั้นไปออกฤทธิ์  การที่ยาจะออกฤทธิ์ได้ขึ้นกับปริมาณยาในกระแสเลือดในช่วงเวลาเหมาะสมปริมาณสูงระดับที่มีประสิทธภาพเกิดผลต่างๆกับร่างกายหรือทำลายเชื้อโรคได้ เราเรียกสภาพเช่นนี้ว่า “ชีวสมมูลย์(Bioequivalent) ”

           ยาที่รับประทานทางปากจะเป็นยาเม็ดหรือแค๊ปซูลเมื่อกลืนผ่านหลอดอาหารแล้วก็เคลื่อนลงสู่ระบบทางเดินอาหารถูกดูดซึมผ่านระบบทางเดินอาหารนี้(ตั้งแต่ลำไส้เล็กถึงลำไส้ใหญ่และอวัยวะที่เกี่ยวข้อง)ยาแต่ละชนิดก็ถูกดูดซึมได้ในแต่ละที่มากน้อยต่างกัน บางส่วน,บางชนิดก็ถูกดูดซึมทาง Hepatic portal vein   เข้าสู่ตับ ณ.ที่นี่จะถูกสันดาป(เปลื่ยนแปลง) ทำให้ยาเปลื่ยนสภาพหรือลดปริมาณลงไม่สามารถมีโอกาสออกฤทธิ์ได้ เราเรียกการสันดาป(เปลื่ยนแปลง) บริเวนตับนี้ว่า “ First pass metabolism” การสันดาป(เปลื่ยนแปลง)ครั้งแรกก็อาจขึ้นตรงลำไส้ได้เหมือนกัน  ฉนั้นการที่ยาจะเข้าสู่กระแสเลือดได้มากน้อยแล้วออกฤทธิ์ให้เห็นผลนั้นก็ขึ้นอยู่กับองค์ประกอบหลายอย่างขอยกตัวอย่างเช่น

๑.คุณสมบัติทางกายภาพของยา ความเป็นกรด ด่าง,หรือเป็นกลางมีผลต่อการดูดซึมหรือไหลผ่านเลยไป(ยาต่างชนิดถูกดูดซึมและถูกทำลายได้ในแต่ละที่แตกต่างกัน)  

๒.กระเพาะอาหารมีอาหารอยู่หรือว่างเปล่า สาร,สิ่งที่อยู่ในกระเพาะอาหารอาจขัดขวางการดูดซึมหรือทำให้ยาหมดฤทธิ์

๓.อัตราย่อยอาหารและการเคลื่อนออกจากกระเพาะอาหาร

๔.การมีปฏิกิริยาระหว่างยาด้วยกันเองที่รับประทานเข้าไป

๕.ระบบทางเดินอาหารสมบรูณ์หรือผิดปกติ

ด้วยเหตุนี้ ท่านจึงมักได้รับคำเตือนที่ซองยาและหรือใบแทรกกล่องบรรจุยา ว่า ให้รับประทาน ก่อนอาหาร, รับประทานหลังอาหาร, รับประทานยานี้แล้วไม่ให้ดืมนมภายในหนึ่งชั่วโมงบ้าง,ฯลฯ           หากมีข้อสงสัยหรือต้องการทราบรายละเอียดก็ให้สอบถามได้กับเภสัชกรผู้จ่ายยา

            อนึ่งการให้ยาบางชนิดที่ให้อมใต้ลิ้นหรืออมที่กระพุ้งแก้ม เช่นยาไนโตรกลีเซอรีน      (Nitroglycerine)อันเป็นยาแก้หัวใจล้มเหลวก็เพื่อหวังให้มันออกฤทธิ์เร็วและไม่ให้ถูกทำลายที่ตับ

ยาที่เป็นยาฉีดก็หวังผลให้ออกฤทธิ์เร็วให้มันเข้าสู่กระแสเลือดทันที ส่วนยาทาเพื่อให้ต้วยาออกฤทธิ์ ณ.บริเวณที่ทาโดยรอบนั้น

อ้างอิง,ข้อมูลเพิ่มเติม

1                 www.nurse-prescriber.co.uk: Basic Pharmacology :

2                 www.inkling.com/read/lippincotts-pharmacology-harvey-champe-5th/

3                 www.nottingham.ac.uk/nmp/sonet/rlos/bioproc/metabolism/01.htm  Understanding First Pass Metabolism.